Zincir dişliler, iletilen güç ve hareketin verildiği millerin birbirine yakın olmadığı yerlerde güç ve kuvveti
doğrudan iletirler. Bu dişli sistemlerinde, hareket iletiminde kayma söz konusu değildir. Sessiz
çalışmaları ve güvenli olmalarından dolayı sanayide özellikle de otomotiv, gemi ve makine teknolojisinde
tercih edilirler. Zincir çeşitlerine göre, zincir dişliler, dişli zincir dişliler, roleli zincir dişliler, blok zincir
dişliler, normal zincir dişliler ve çaplı zincir dişliler gibi çeşitleri vardır.
Dişli zincir dişliler ile motordan herhangi bir makinaya veya transmisyon noktasına, kuvvet, güç ve
dairesel hareketi iletirler. Roleli zincir dişliler bir milden diğer bir mile güç ve kuvvet iletilmesinde, blok
zincir dişliler bir milden başka bir mile kuvvet iletilmesinde, motorlar, motosiklet, bisiklet ve matbaa
makinelerinde, normal zincir dişliler en yaygın olarak bir motordan bir makineye büyük güçlerin
iletilmesinde ve çaplı zincir dişlilerde yükün çok dönme momentinin ise az olduğu yerlerde kullanılırlar.
Normal zincir dişliler, 1, 2 ve 3 ağızlı olarak yapılır ve genellikle çok ağızlı olanları tercih edilir.
Şekil 1. Zincir dişli boyutları.
CNC freze tezgâhlarında imalatı düşünülen herhangi bir zincir dişliye ait formüller aşağıdaki şekiller göz
önüne alınarak çıkarılmıştır. Şekil 1’de verilen zincir dişli üzerindeki sembolik ölçüler, aşağıda yazılan
bağıntılarla hesaplandı. Hazırlanan MATLAB programı bu formüllere göre düzenlendi.
Zincir dişliler, kapalı (yağ içinde) veya açık yerlerde çalışabilirler. Ancak toza ve paslanmaya karşı da
korunmalıdırlar. Dolayısıyla, yapıldıkları malzemeler, çoğunlukla sürtünme ve aşınmaya karşı dayanıklı
çelik ve dökme demir malzemelerdir. Rutubetli yerlerde çalışacak olanlar paslanmaz çelik veya bronzdan
ve hatta kullanılma şartlarına göre dişlerin yüzey sertleştirilme işlemine tabi tutulabilecek malzemelerden
yapılmaları daha uygundur.
Zincir dişliler, üniversal freze tezgâhlarında ve farklı yöntemlerle yapılabilirler. Sanayide kullanılan zincir
çeşitlerine göre zincir dişliler uygun profilde modül çakıları yardımıyla imal edilmektedir. Ancak bu
çakıların pahalı olmaları ve her iş yerinde bulunması pek mümkün değildir. Ölçülerinde tornalanmış bir
zincir dişlinin frezeleme işlemi, düz dişli çarklarda olduğu gibidir.
Frezeleme sırasında dişlinin, bölüm dairesi, diş dibi çapı ve diş derinliği dikkate alınarak divizörden
gerekli bölüntü yapılarak imal edilirler. Dişli çevresi delinerek zincir dişlinin imal edilmesinde, zincir
dişli taslağı diş üstü çapı ölçüsünde tornalanır. Dişlinin çapı, yani diş üstü çapından ‘’2d1’’ kadar fazla
alınır.
Dişli, frezede veya başka bir tezgâhta pim çapında olan bir matkapla bölüm dairesindeki merkez
noktalarından delinir. Taslak, diş üstü çapına kadar tornalanır. Dişli malafa yardımıyla tornaya
bağlanarak, bölme aparatı aracılığıyla pim delikleri arasında kalan kısımlar zincirine uygun profildeki
çakıyla işlenir. Daha sonra diş boşluğuna uygun bir parmak freze çakısı ile uygun çap ve diş derinliğinde
dişlerin boşlukları frezelenir. Ancak dişlerin yan yüzeylerinde kalan fazlalıklar, başka bir profil frezesiyle
boşaltılarak son profil yüzeyi elde edilir. Bu yolla imal edilen zincir dişliler, en hassas olanlarıdır.
Çıkarılan formüllere göre boyutlandırılan zincir dişlilerin imalatı için geliştirilen MATLAB programının
akışşeması yukarıda Şekil 2’de verilmiştir.Özek, C., Ünal, E. Özek, M.,B. Teknolojik Araştırmalar: MTED 2006 (3) 45-52
49
Şekil 2. Zincir dişlinin CNC kodlarının türetimi için akış diyagramı.
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder