Dişli Çarklarda Diğer Yöntemler

Diğer metotlar
Büyük güçleri ileten dişli çarklar az önce anlattığımız metodlarla imal edilirler. Ancak ufak ve hiç
denecek kadar küçük güçleri ileten dişli çarkların imal edildikleri bir çok başka metodlar vardır.
1.1.4.1 Şablona göre diş açma
Şablona göre diş açan tezgahlar genelde özellik taşıyan konik dişli imalinde kullanırlardı.
Yuvarlanma metoduna göre diş açan tezgahlar ve metodlar geliştikten sonra (Kilingelnberg) bunlar
önemlerini kaybettiler. Bu sistemle imalat basit olduğundan ve yerel olarak üniversal tezgahlarla
yapılabileceklerinden, konik dişli imali problemleri ile karşılaşan ufak ve orta çaptaki imalatçıları
tarafından kullanılırlar. Çalışma sistemleri kopya freze sistemidir.
1.1.4.2 Haddeleme veya ovalama ile diş açma
Dolu malzemeden ovalama metoduyla çeşitli vida ve cıvataların imalinde alınmış olan iyi sonuç,
aynı metotla dişli çarkların imal edilmesine yol açmıştır. Büyük serilerle imal edilen otomobil
dişlerinde haddeleme ile imalata ilk olarak başlanmıştır. Sistem cıvata imalinin aynıdır.
1.1.4.3 Zımbalama metodu ile diş açma
Zımbalanarak dişli çark imalı, saat, sayaç, aparat oyancak v. b. gibi çok küçük güçler ileten dişliler
için uygulanır. Oldukça ince saçlardan kesilerek elde edilen bu dişliler kesici kalıbın hassaslığına
göre hayli düzgün yapılabilirler. Kesici kalıbın imalinin çok pahalı olması yüzünden ancak büyük
seriler şeklinde yapılırlar.
1.1.5 Püskürtme döküm metodu
Püskürtmeli dökümle dişli çark imali ufak güçler ileten ve büyük serilerle imal edilen sayaç, aparat
ve benzeri yerlerde uygulanırlar. Bunlar ısıtılarak madeni kalıplara basınçla püskürtülürler ve
kalıpta çok kısa bir sürede soğurlar. Soğurken büzülme paylarını da hesaplamak ve kalıpları ona
göre boyutlandırmak gereklidir. Püskürtmeli dökümle imal edilen çarkların, döküm sırasında milin
kalıba yerleştirilmesiyle, mil ile dişli çarkın birbirine bağlı olarak dökülmesi sağlanır.
Plastik dişliler de genel olarak püskürtmeli dökümle imal edilirler. 1000 den ufak serilerde hazır
kalıp elde yoksa, dişli taslakları dolu plastik çubuklardan kesilirler ve yuvarlanma metoduyla
imal edilirler. Alüminyum gibi hafif metaller için hazırlanmış frezelerle kesilirler. Büyük serilerle
imal edilen plastik dişliler kalıba püskürtülerek yapılırlar. Plastik malzemesinin fazla
elastikliğinden ötürü büyükce yüklerde plastik dişler eğilir ve sanki diş bölümü hatalı yapılmış gibi
hatalı görünürler. Bunu önlemek için diş başları uygun gekilde yuvarlatılmalıdır. Hesaplamak için
dişli çark imaline uygun malzeme yapan fabrikalar özel formüller verirler. Kalıbın hazırlanması
sırasında bunlara baş vurmakta fayda vardır.
Almanyadaki “Badische Analin- und Soda-Fabrik” in verdiği bilgiye göre modülü 10 mm olan D i ş l i l e r
www.guven-kutay.ch
15
dişlilere elverişli plastikler vardır.
Püskürtmeli dökümde et kalmlığı ince olan parçalar dökülebilir (s = 0,4...1 mm gibi). Böylelikle
m = 0,2 modüllü dişliler püskürtme ile imal edilebilir.
Et kalınlığının üst sınırı s =15 mm dir. Püskürtme ile daha kalın parçalar da dökülebilir, ancak
bunların soğuması için uzun zaman kalıpta bekletmek gereklidir.
1.1.6 Sinterleme metodu
Sinterleme ile diş imali için toz şeklindeki çelik, özel preslerde dişli kalıbına preslenerek sinterlenir
ve dişli elde edilir. Eldeedilen dişliler bir az gözenekli, fakat sağlamdırlar. Bu dişliler ince
mekanikte kullanılırlar.
1.1.6.1 Broşlama metodu
Broşlama ile dişli imalinde genel olarak uzun bir çubuk (broş) kullanılır. Bu çubuğun üzerinde arka
arkaya yerleştirilmiş bıçaklar vardır. Bıçaklar kademeli bir şekilde işlenmişlerdir ve çubuğun bir
çekilişinde dişli imal edilmiş olur. Birleşik Amerikada büyük serilerde dişli imalinde kullanılan bu
metodun “boşaltma” çubukları çok pahalıdır. İç dişliye giren boşaltma çubuğunun kesici orta kısmı
üç kısma ayrılır: Kaba talaş, ince talaş ve kalibreleme kısmı. Kesici orta kısımdan evvelki kısım
silindiriktir ve bu kısım boşaltma çubuğunu kılavuzlayarak merkezler. Kesici orta kısmın sonunda
da tam profilli bir kılavuz bulunur; bunun görevi son kesişte merkezlemeyi sağlamakdır.
5...8 µm yüzey kaliteli dişli imal edilebilen boşaltma metodu ile normal olarak 6 ... 80 mm
çapındaki dişliler gayet kolay imal edilir. Bu tezgahların 200 mm çapına kadar dişli imal edenleri
vardır. Boşaltma ile dişli imal eden tezgahlar az yapıldığından ve kesici boşaltma takımının çok
pahalı oluşundan, imalattaki büyük randımanlarına rağmen bunlar fazla yayılmamışlardır.